[ Pobierz całość w formacie PDF ]

ZABURZENIA NA TLE LĘKOWYM

Lęk – stan napięcia w związku z odczuwanym zagrożeniem

Ø      Wg Freuda – przejaw wewnętrznej walki między pragnieniami id a zakazami ego i superego

Ø      Uprzednio takie objawy zaliczane do zachowań neurotycznych jak działania unikowe czy obronne

Nerwica – za Freudem: przyczyną jest konflikt psychiczny.

Ø      Może nie być widoczna na skutek działania mechanizmów obronnych.

Ø      Wiele somatycznych schorzeń wynika z lęku głównie związanego z pragnieniami seksualnymi/agresywnymi

OBJAWY STRACHU I LĘKU

Strach

Ø    Dotyczy realnego zagrożenia

Ø    Podobnie jak panika to podstawowa emocja polegająca na uruchomieniu we współczulnym układzie reakcji walki/ucieczki

Ø    Aby strach spełniał swoją funkcję adaptacyjną musi pojawić się z dużą szybkością

Ø    Zawiera 3 składniki lekko ze sobą połączone – np. obecny składnik 2,3 bez 1

1)   Poznawczo – subiektywny – boję się

2)   Fizjologiczny – podwyższone tętno, przyspieszony oddech

3)   Behawioralny – chęć ucieczki

Lęk

Ø    Brak możliwości by dokładnie określić zagrożenie = boimy się czegoś co nie znajduje namacalnego uzasadnienia w rzeczywistości

Ø    Stan nazywany napięciem lękowym

Ø    David Barlow – złożona mieszanina emocji i myśli o znacznym rozproszeniu

Ø    Nie uruchamia reakcji walki/ucieczki  lecz każe się do nich przygotować

Ø    Składniki, podobnie jak w przypadku strachu:

1)   Poznawczo – subiektywny – zły nastrój, obawy o przyszłość, poczucie niemożności dotyczące przewidzenia potencjalnych zagrożeń ani zapanowania nad nimi

2)   Fizjologiczny – stan ciągłego pobudzenia, który może odzwierciedlać gotowość na niebezpieczeństwo

3)   Behawioralny – unikanie sytuacji, w których może pojawić się zagrożenie

Ø    Przy niewielkim nasileniu może przynieść korzyści  przygotowując organizm na wypadek zagrożenie (funkcja adaptacyjna) to silny/przewlekły szkodzi.

Ø    Wiele sytuacji wyzwala lęk automatycznie ale wielu reakcje te są wyuczone = obojętne z początku bodźce stają się oznaką nieprzyjemnego wydarzenia.

·      Każdy bodziec (zewn/wewn) wiązany początkowo z przykrym wydarzeniem może stać się źródłem lęku.

PRZEGLĄD ZABURZEŃ LĘKOWYCH

Zaburzenie lękowe – przejawia się odczuwaniem irracjonalnego lęku o dużej sile.

Ø    7 rodzajów wg DSM:

1)   Fobie specyficzne (druga co do częstości, za depresją, choroba psychiczna wśród kobiet i czwarta wśród mężczyzn) i społeczne

2)   Zespół fobii z agorafobią i bez niej

3)   Zespół uogólnionego lęku

4)   Zaburzenie obsesyjno – kompulsywne

5)   Zespół stresu pourazowego

Ø    Wskaźnik zachorowalności: XX – 23%, XY – 12%

Ø    Częste współwystępowanie kilku zaburzeń na tle lękowym oraz zaburzeń nastroju (zwłaszcza depresji)

FOBIE

Fobia – uporczywy, silny lęk przed przedmiotami/sytuacjami, które nie stanowią realnego zagrożenia

Ø    Podczas kontaktu pojawia się reakcja walki/ucieczki

Ø    Fizjologicznie, behawioralnie reakcja jest identyczna z tą, która towarzyszy rzeczywiście przerażającej sytuacji ALE w fobii bodziec lękotwórczy nie jest specjalnie niebezpieczny

Ø    Główną właściwością jest chęć unikania kontaktu za wszelką cenę z takimi bodźcami a nawet ich reprezentacjami

·      Wynika z tego, że samo uczucie jest bardzo nieprzyjemne oraz z faktu, że osoba na nią cierpiąca wyolbrzymia niebezpieczeństwo

Ø    Osoby zazwyczaj wiedzą, że ich lęki są irracjonalne ale nie mogą nic na to poradzić

Ø    Ulega wzmocnieniu każdorazowo gdy uda się uniknąć bodźca lękotwórczego

Ø    Niekiedy utrzymuje się dzięki dodatkowym korzyściom czerpanym z własnej słabości jak zwracanie na siebie uwagi, współczucie ze strony innych. Mogą służyć realizacji ukrytych celów co zwykle dzieje się nieświadomie.

3 podstawowe kategorie fobii

1)   Specyficzne – znanie uprzednio jako proste. Mogą dotyczyć zwierząt (najczęściej węży, pająków), elementów otoczenia (woda, mosty, tunele)

2)   Społeczne – dotyczą sytuacji sp, w których osoba jest obserwowana przez innych (lęk przed kompromitacją, upokorzeniem). Mogą dotyczyć konkretnych przejawów życia sp (wystąpienia publiczne) lub form relacji interpersonalnych

3)   Agorafobia – kiedyś uważano, że to lęk przez otwartą/zamkniętą przestrzenią. OBECNIE: lęk przed napadami paniki w sytuacji z której wydostanie się może być trudne/krępujące

FOBIE SPECYFICZNE

Ø    Zazwyczaj pojawiają się w dzieciństwie

Ø    Silny lęk wywoływany przez przedmiot/sytuacje lub ich wyobrażenie

Ø    Lęk musi być niewspółmiernie silny do realnego niebezpieczeństwa, przypomina czasem atak paniki ale pozbawiony wyraźnej zewnętrznej przyczyny

Ø    Przymus unikania sytuacji/kontakt z nią zakłóca normalne funkcjonowanie

Ø    Polegają na wyolbrzymionej obawie przed czymś czego wszyscy w jakimś stopniu się boją lub dotyczą sytuacji, które u większości nie wywołują lęku. 5 podstawowych rodzajów:

1)   Zwierzęca

2)   Związana ze śr naturalnym

3)   Krew/zastrzyk/rana – ok. 3-4% populacji

Ø    Zamiast normalnego przyspieszenia tętna i podwyższonego ciśnienia które mają miejsce tradycyjnie przy fobii tutaj po wstępnym przyspieszeniu tętna następuje jego gwałtowne spowolnienie czemu towarzyszy spadek ciśnienia. W konsekwencji często pojawiają się mdłości, zawroty głowy i omdlenia

Ø    Reakcje takie występują tylko na skutek kontaktu z krwią/raną

Ø    Duża waga powiązań rodzinnych – ok. 2/3 nią dotkniętych ma przynajmniej 1krewnego z pierwszej linii, który również na nią cierpi

4)   Sytuacyjna

5)   Nietypowa – np. wymiotowanie

Początek choroby a różnice płci w fobiach specyficznych – XX – 16%, XY – 7%

Ø    Różnice między XX a XY wahają się w zależności od konkretnej fobii, np. na zoo fobię cierpią w większości kobiety

Ø    Wiek w jakim pojawiają się pierwsze objawy jest różny w zależności od rodzaju fobii

·      Zoo fobia – zazwyczaj w dzieciństwie równie często u dziewcząt co chłopców jednak chłopcy najczęściej z niej wyrastają

·      Klaustrofobia, agorafobia – zazwyczaj w wieku dojrzewania, na progu dorosłości

Przyczyny psychospołeczne

1)   Ujęcie psychodynamiczne

Ø    Fobia jako obrona przed lękiem płynącym ze stłumionych impulsów id

Ø    Ponieważ impulsy te nie mogą przedostać się do świadomości lęk zostaje przeniesiony na zewnętrzny obiekt/sytuację, które są w sposób symboliczny powiązane z rzeczywistym przedmiotem lęku

2)   Fobia jako wyuczone zachowanie

Ø    Fobie można wytłumaczyć w myśl warunkowania klasycznego – raz nabyte przenoszą się na inne podobne przedmioty/sytuacje

Ø    Przyczyną jest może być bezpośredni uraz ale również sama obserwacja przerażających wydarzeń/osoby bojącej się czegoś – przeniesienie lęku na drugiego człowieka drogą warunkowania zastępczego/obserwacyjnego

Ø    Bardzo ważne są doświadczenia poprzedzające bezpośrednie/pośrednie wydarzenie traumatyczne a także równoległe z nim – wpływają na siłę odczuwanego lęku

Ø    Znaczenie ma też to co dzieje się po traumatycznym wydarzeniu – efekt inflacji – osoba doznająca po 1urazie większego urazu niepołączonego z bodźcem warunkowym odczuje silniejszy lęk w momencie pojawienia się bodźca warunkowego.

Ø    Wystarczą późniejsze inf zmieniające ogląd traumatycznego wydarzenia aby poziom lęku opadł

Ø    Aby zrozumieć różnice w zakresie podatności na fobie należy uwzględnić okoliczności życiowe, które kształtują sposób reagowania na bodziec.

Ø    Hipoteza – utrzymywaniu się raz nabytej fobii mogą sprzyjać czynniki poznawcze. Osoby cierpiące na fobie:

·      są wyczuleni na przedmioty/sytuacje ją wywołujące

·      Przeceniają niebezpieczeństwo przykrych doznań w następstwie kontaktu z bodźcem lękotwórczym

Czynniki genetyczne i tempera mentalne czy osobowościowe – wpływają na siłę i szybkość reakcji lękotwórczych

Ø    Kagan – dzieci zahamowane są bardziej narażone na fobie specyficzne niż dzieci niezahamowane

Ø    Podwyższone ryzyko zapadalności stwierdzono u krewnych 1linii osób cierpiących na fobie specyficzne

Istniejące skłonności a występowanie lęków i fobii

Ø    Istnieje biologiczna skłonność do natychmiastowego kojarzenia pewnego typu obiektów jak węże, woda z niebezpieczeństwem – jej przyczyną jest wybiórcza korzyść adaptacyjna, jaką w toku ewolucji przynosił strach przed przedmiotami/sytuacjami niosącymi zagrożenie

·      Skłonność do odczuwania pewnego typu lęków jest więc łatwo nabywalna i trudna do wyeliminowania.

·      Na poparcie tej teorii:

1)   Łatwiej wytworzyć odruch strachu używając bodźców lękotwórczych niż obojętnych

2)   Utrwalony odruch można wzbudzić z pomocą podprogowej prezentacji bodźców lękotwórczych – pozwala to zrozumieć irracjonalność lęków => os nie potrafią zapanować nad lękiem gdyż pochodzi ze struktur poznawczych, które nie znajdują się pod pełną kontrolą świadomości

Leczenie

Ø    Zazwyczaj – kontrolowany kontakt z bodźcem lękotwórczym. Stopniowe oswajanie się najpierw w sposób symboliczny, potem rzeczywisty

Ø    Systematyczna desensytyzacja

1)   Nauka technik głębokiej relaksacji mięśni

2)   Prośba o sporządzenie listy sytuacji lękotwórczych od wywołujących niewielki lęk do wzbudzających przerażenie

3)   Po osiągnięciu stanu relaksacji pacjent ma sobie wyobrażać sytuacje z listy od wywołującej najmniejszy lęk aż do następnej w miarę oswajania się z każdą

Ø    Modelowanie – terapeuta modeluje sposób postępowania z elementem lękotwórczym zachowując w jego obecności spokój

·      Dzięki temu pacjent przekonuje się, że tego typu sytuacje nie są tak straszne a lęk nie jest szkodliwy i będzie stopniowo ustępować

Ø    Wykazano, że techniki poznawcze nie osiągają tak dobrych rezultatów jak behawioralne a ich połączenie niewiele dało.

FOBIA SPOŁECZNA –  występuje dość często: XX – 15%, XY – 11%

Ø    charakterystyczne unikanie lub odczuwanie bardzo silnego stresu .

Ø    rozpoczynają się w wieku dojrzewania/na początku dorosłości

Ø    Osoby nie mają problemów z wykonywaniem tych samych czynności w samotności. 2 postacie:

1)   Specyficzna – lęk przed konkretnymi sytuacjami, np. wystąpienia publiczne, jedzenie w publicznych miejscach

2)   Uogólniona – lęk przed większością sytuacji sp, które wymagają wszelkich kontaktów międzyludzkich. Często współwystępuje  z osobowością unikającą

Fobie sp jako zachowania wyuczone

Ø    Skutkiem warunkowania bezpośredniego/zastępczego – os pada ofiarą upokorzenia lub widzi jak przydarza się to komuś innemu

Ø    Podatny grunt – rodzice stronią od życia towarzyskiego i wyrażają się o nim z niechęcią

Fobie sp w kontekście ewolucyjnym

Ø    Skutkiem ubocznym hierarchii pozycji sp, które są powszechne u zwierząt

Ø    Hierarchie ustanawiane na drodze konfrontacji a osobnik pokonany zazwyczaj okazuje uległość jednak rzadko się wycofuje – stąd w fobiach sp częściej spotykane jest wytrzymywanie w sytuacji niż z ucieczką jak w fobiach specyficznych

Ø    Nie jest przypadkowe, że pojawiają się u progu dorosłości gdyż wtedy walka o dominację jest największa.

Podatność na fobie sp

Ø    Ewolucyjnie wykształcona skłonność do odczuwania lęku w kontakcie z bodźcami, które sygnalizują zagrożenie dominacją/agresją. Do takich bodźców należą mimiczne oznaki gniewu i wzgardy

...