CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWOW - nowakowska egz, programowanie Czamara, ebook, pdf

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

powszechna choroba upośledzająca sprawność

powolny postępujący przebieg

ogniskowe niszczenie chrząstki stawowej

zmiany w podchrzęstnej warstwie kości

- mikrozłamania

- torbiele

- tworzenie osteofitów

Wzajemne oddziaływania na poziomie:

Mechanicznym, komórkowym, biochemicznym

Zaburzenia równowagi między procesami degeneracji i syntezy chrząstki stawowej oraz podchrzęstnej warstwy kostnej.

Artrozy pierwotne idiopatyczne,

Artrozy wtórne o znanej przyczynie

Choroba w miarę postępu dotyka również stawy sąsiednie (w wyniku kompensacji i przeciążeń)

CHZS - CZYNNIKI PREDYSPONUJĄCE

wiek powyżej 55 lat

płeć; kobiety

nadwaga

choroby wrodzone i genetycznie uwarunkowane

zaburzenia nabyte (urazy, zmiany przeciążeniowe, uprawianie sportu )

choroby zapalne swoiste i nieswoiste

martwice aseptyczne

złuszczenie głowy kości udowej

neuropatie

zmiany jatrogenne ( kortykosteroidy)

CHZS - obraz kliniczny

sztywność ( ustępuje po 15 minutach)

ograniczenie ruchomości stawu

zaburzenia stabilności

przykurcz stawu

nieprawidłowa oś kończyny

zaburzenia chodu

POSTĘPOWANIE W CHZS

Profilaktyka (aktywność ruchowa, ciężar ciała, odciążenie chorego stawu, zakaz dźwigania ciężarów)

Edukacja pacjenta (istota choroby, przebieg choroby, konieczność wykonywania ćwiczeń)

Leczenie usprawniające (zmniejszenie bólu, zwiększenie zakresu ruchu, zwiększenie siły mięśniowej)

Postępowanie chirurgiczno-ortopedyczne

- płukanie, czyszczenie stawu

- korekcja osi kończyny

- endoprotezoplastyka stawu

Rtg – badanie, objawy ChZS

Zwężenie szpary stawowej

Obecność osteofitów

Podchrzęstne zagęszczenie struktury kostnej

Obecność torbieli i nieprawidłowe kontury kości

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego

Zaliczana do grupy społecznych chorób narządu ruchu

Podział etiologiczny:

Koksartrozy pierwotne, idiopatyczne - 20%

Koksartrozy wtórne – 80%

W 80% zmiany zwyrodnieniowe w stawach biodrowych są na skutek wad rozwojowych

- pojawiają się najczęściej u osób starszych,

- rzadziej u młodych (u tych w trzeciej dekadzie życia).

Koksartrozy wtórne jako następstwo:

Wrodzonej dysplazji

Zwichnięcia stawu biodrowego

Urazu

Zaburzeń statyki

Zapalenia

Martwicy aseptycznej

Młodzieńczego złuszczenia głowy kości udowej

Niedoboru witamin

Choroba rozpoczyna się powoli bólami w okolicy pachwiny, górnej części uda, niekiedy stawu kolanowego

Objawy

Wczesne :

1 Ograniczenie rotacji wewnętrznej uda

2 Ograniczenie wyprostu

3 Ograniczenie odwiedzenia

4 Zanik mięśni uda i pośladka

5 czasami trzaski podczas ruchów w stawie

6 pogrubienie i zniekształcenie obrysów stawu

7 niekiedy odczyn zapalny (wysięk, obrzęk, ocieplenie skóry nad stawem)

8 utykanie

Ruchomość :

najdłużej zachowane jest zgięcie

odruchowe wzmożenie napięcia mięśni

przymusowe ustawienie kończyny w zgięciu przywiedzeniu, rotacji zewnętrznej

pozorne skrócenie kończyny

Fizjoterapia w ChZSB

1. Profilaktyka - unikanie przeciążeń, wypoczynek w pozycjach odciążających staw, pomoce do odciążania przy chodzeniu

2. Przeciwbólowa - farmakologia

3. Zaopatrzenie ortopedyczne - laski, kule, balkoniki, stabilizatory stawów, aparaty odciążające

4. Fizykoterapie - przeciwbólowa, przeciwzapalna, przekrwienna - elektroterapia, wodolecznictwo, balneologia, ultradźwięki, nie robimy parafiny!

5. Zabiegi operacyjne - endoprotezoplastyka, osteotomie korekcyjne, usztywnienia stawów

Cele kinezyterapii:

1. Zwiększenie bądź utrzymanie zakresu ruchu

2. Zwiększenie bądź utrzymanie siły mięśniowej

3. Zabezpieczenie lub likwidacja przykurczy

4. Zachowanie zdolności lokomocji i samoobsługi

Endoprotezoplastyka st.biodrowego

endoprotezy stawu biodrowego w zależności od sposobu związania z podłożem kostnym można podzielić na:

cementowe

bezcementowe

hybrydowe, w których jeden element (najczęściej panewka) zakładany jest metodą bezcementową, natomiast druga składowa metodą cementową

W skład endoprotezy cementowej wchodzą następujące elementy:

polietylenowa panewka,

metalowy trzpień oraz

metalowa lub ceramiczna głowa.

W endoprotezie bezcementowej panewka z reguły składa się z części metalowej i wkładki polietylenowej

Waga wszystkich składowych implantu waha się od 400-500g

Głowa endoprotezy

- Stosowane są głowy metalowe lub ceramiczne (ceramika to tlenki metali)

- Metalowa głowa ściera polietylen panewki ok. 0,1mm w ciągu roku zaś głowa ceramiczna poniżej 0,1mm

- Jedynym mankamentem ceramicznej głowy jest możliwość pęknięcia, co zdarza się jednak bardzo rzadko

- Szybkość ścierania jest zmienna i zależy od wagi pacjenta, jego trybu życia oraz samego polietylenu

Panewka

- endoprotezy cementowe - polietylenowy element osadzany na cemencie kostnym

- endoprotezy bezcementowe - 2 elementy: część zewnętrzna- metalowa oraz wewnętrzna wkładka polietylenowa. Część metalowa ma kształt sferyczny lub stożkowaty i jest wkręcana do kości panewki lub wbijana do przygotowanego łoża ("press-fit") z możliwością dodatkowego przymocowania 1 lub kilkoma śrubami, wewnętrzna część wkładki polietylenowej może być metalowa, co dodatkowo zwiększa wytrzymałość na ścieranie

Trzpień

- Wykonany jest podobnie jak zewnętrzna część panewki z metalu

- W zależności od typu endoprotezy są to stopy chromowo-kobaltowe, tytanowo-molibdenowe, tytanowe Powierzchnia trzpienia posiada w całości lub częściowo porowatą powierzchnię ułatwiającą przerost kostniną i wpływającą na lepsze i trwalsze osadzenie.

- W niektórych typach endoprotez bezcementowych trzpień pokryty jest porowatą warstwą hydoksyapatytu, czyli materiału zbliżonego składem chemicznym do kości

Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego przeprowadza się najczęściej w znieczuleniu zewnątrzoponowym

W dniu zabiegu chory otrzymuje osłonę antybiotykową oraz profilaktykę p-zakrzepową w postaci heparyny niskocząsteczkowej

Ze względu na utratę krwi w czasie zabiegu oraz w okresie okołooperacyjnym konieczne jest przetoczenie 2j krwi

Powikłania pooperacyjne wczesne:

żylna choroba zatorowo-zakrzepowa

( w profilaktyce stosowane są leki p-zakrzepowe i pończochy elastyczne)

zatorowość płucna

infekcja operowanego stawu ( ok.0.5%)

nadmierne krwawienie

powikłania anestezjologiczne

powikłania potransfuzyjne

Powikłania późne:

obluzowanie implantu ( zależy od techniki operacyjnej, aktywności fizycznej chorego, wagi ciała, typu endoprotezy)

zakażenie z ognisk zakażenia w organizmie drogą krwiopochodną

zużycie wkładki polietylenowej, która jest najsłabszym ogniwem endoprotezy

zwichnięcie endoprotezy

(chorzy z nadwagą, słabą siłą mięśniowej i po reendoprotezoplastyce)

skostnienia okołostawowe

pęknięcie lub złamanie kości udowej

dolegliwości bólowe

Generalna zasada

po endprotezoplastyce st. biodrowego to zachowanie zdrowego rozsądku i niedopuszczanie do nadmiernego przeciążania operowanego stawu

Postępowanie zapobiegawczo-ochronne przed operacją

1. Nauka właściwego posługiwania się kulami, odpowiednio do istniejących zmian w narządzie ruchu oraz występujących zaburzeń chodu

- Umiejętność prawidłowego wykorzystania kul w celu odciążenia stawu biodrowego ma istotne znaczenie w jego mechanicznej ochronie nie tylko we wczesnym, ale także w późniejszym okresie pooperacyjnym.

2. Wzmocnienie siły mięśniowej

3. Ćwiczenia izometryczne

Postępowanie po wszczepieniu endoprotezy st.biodrowego

odpowiednie ułożenie kd operowanej

operowana kończyna powinna być ułożona:

- w lekkim zgięciu w stawie biodrowym, wynoszącym ok.20 stopni

- odwiedzeniu do kąta około 30 stopni

- zabezpieczona przed przypadkowym skręceniem na zewnątrz, ustawiając ją w tzw. położeniu pośrednim

NAPLECACH NA BOKU NIEOPEROWANYM

Unikać :

- krzyżowania nóg podczas leżenia, spania

- rotacji stopy do wewnątrz, na zewnątrz

ćwiczenia

ćwiczenia czynne odcinków nie objętych unieruchomieniem

ćwiczenia izometryczne : m. pośladkowy , m. czworogłowy

ćwiczenia synergistyczne

ćwiczenia wykonywane we wczesnym okresie pooperacyjnym powinny być ukierunkowane na :

zwiększenie zakresu ruchów w operowanym stawie,

wzmocnienie siły mięśniowej,

nie mogą wyzwalać bólu

nie powinny wywierać niekorzystnego wpływu na stabilność endoprotezy

Unoszenie podczas ćwiczeń operowanej kończyny z wyprostowanym stawem kolanowym powinno być bezwzględnie zakazane z powodu bardzo niekorzystnych naprężeń powstających pomiędzy głową, a panewką sztucznego stawu.

Ćwiczenia wykonywane w pierwszej dobie po operacji, w pozycji leżącej

1.w pozycji leżąc na plecach, kd wyprostowana

2.zginaj stopę w dół (w kierunku podłoża) i w kierunku głowy

3.powtórz10x

Stopniowo wprowadzamy ćwiczenia w pozycjach wyższych

- siad z kkd na łóżku

- siad ze spuszczonymi nogami

- ćwiczenia oddechowe,

- poprawiające krążenie w celu zmniejszenia obrzęku, krwiaka (angażujące tzw.pompę mieśniową)

§ Pionizacje wykonujemy w 2,3 dniu po operacji ( u osób starszych bardzo wcześnie ze

względu na zmiany oddechowo-krążeniowe )

§ W 3,4 dobie po operacji nauka chodu o kulach z odciążeniem operowanej kd

3) Zmiana pozycji

X – kd operowana

1.Podczas zmiany pozycji z leżącej do siedzącej, operowana kd powinna być wyprostowana

2.Nie można obciążać operowanej kończyny (zawsze wysuwany kd w przód tak aby nie zwisała z łóżka)

3.Krawędź łóżka nie powinna uciskać uda

4. Unikać obracania na prawą , lewą stronę

5.Najłatwiej przejść do pozycji siedzącej, poprzez przejście z pozycji leżącej do siadu prostego, postawić zdrową kd na ziemi i zsuwać się pośladkami na brzeg łóżka

4) Pozycja siedząca

n Prawidłowa pozycja siedząca to taka w której stawy kolanowe znajdują się niżej niż stawy biodrowe.

Siadanie i wstawanie :

- zawsze wysuwać operowana kd do przodu

- w pierwszej kolejności przysuwamy się blisko krzesła tak aby tyłem kd wyczuwać siedzisko

- jedną ręką trzymamy się balkonika, kuli a druga rękę przenosimy na poręcz krzesła

- wysuwamy operowaną kd w przód i siadamy

Nauka chodu

- Naukę chodu rozpoczyna sie w 2,3,4 dniu po operacji, kd operowana powinna być odciążona

Pełne obciążenie operowanego stawu po 3,4 miesiącach od operacji i to wyłącznie po spełnieniu następujących warunków:

• bezbolesność operowanego biodra,

• dobry zakres ruchów w operowanym stawie,

• ujemny objaw Trendelenburga,

• prawidłowy obraz RTG operowanego biodra

n Po cementowej implantacji endoprotezy

chory może wcześniej rozpocząć jej częściowe obciążanie, starając się przenosić większy ciężar na kule (zwykle 2,3 tygodnia po operacji)

n Schematy chodu o balkoniku są różne np.

• balkonik – operowana kd – zdrowa kd

• balkonik + operowana kd – zdrowa kd

Zwracamy uwagę :

- aby stopa nie rotowała się na zewnątrz, do środka

- aby kroki były długie a nie krótkie ( balkonik odsunąć od ciała w przód tak, aby nie był za blisko i za daleko, dostawić operowaną kd i dostawić zdrową) – taka sekwencja odpowiada za prawidłowa stabilizacje (większa płaszczyzna podparcia)

- pozycja ciała wyprostowana

- przenieść ciężar ciała na ręce

- głowę trzymać naturalnie, nie patrzeć na nogi

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWU KOLANOWEGO

Staw kolanowy

n Największy staw człowieka

n Szczególnie narażony na zaburzenia funkcji w wyniku urazu lub zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających

Według raportu WHO choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych jest czwartą co do częstości przyczyną niesprawności kobiet w wieku powyżej 65 lat

n Częściej u kobiet

n Częściej u kobiet starszych i otyłych

n U mężczyzn wiąże się z urazami ( łąkotek)

n Najczęściej zmiany rozpoczynają się w stawie rzepkowo-udowym